Peygamberimiz aleyhisselâm; Mekke'de iken, yazdıracağı yazılara, Kureyşîlerin yaptığı gibi " Bismikallâhümme=Ey Allah! Senin isminle başlarım! " diyerek başlatırdı.

Hûd sûresinin 42. âyeti nazil olunca, âyetteki " Bismillah" cümlesini yazılanın başına koydurmaya başladı.

İsrâ sûresinin 110. âyeti nazil olunca, âyette geçen " er-Rahmân" ismini de katarak, yazılarına " Bismillâhirrahmân! " başlığını koydurmaya başladı.

Nemi sûresinin, Besmele'nin tam şeklini içine alan 30. âyeti nazil olduktan sonra da, yazılarını " Bismillâhirrahmânirrahîm" ile başlatırdı. 276

Peygamberimiz aleyhisselâmın yazıcıları şu kişilerdi:

1. Hazret-i Ebu Bekir,

2. Hazret-i Ömer,

3. Hazret-i Osman. 277

Hazret-i Âişe, Cebrail aleyhisselâm Peygamberimiz aleyhisselâma vahiy getirdiği zaman, Peygamberimiz aleyhisselâmın " Ey Useym! Yaz! " buyurarak vahyi Hazret-i Osman'a yazdırdığını bildirmiştir. 278

4. Hazret-i Ali.

Peygamberimiz aleyhisselâm; muahede ve musâlaha yaptığı zaman, bunlara ait yazılan genellikle Hazret-i Ali'ye yazdırırdı. 279

Nitekim, Kureyş müşrikleriyle Hudeybiye'de yaptığı muahedeyi de ona yazdırmıştı. 280 Hazret-i Ali, ayrıca, şahıslarla ilgili yazıları, 281 mülk fermanlarını da yazardı. 282

5. Übeyy b. Ka'b,

6. Zeyd b. Sabit.

Medine'ye geldiği zaman Peygamberimiz aleyhisselâmın yazılarını Ensardan ilk yazan Übeyy b. Ka'b idi ve yazdığı yazıların sonuna " Filan oğlu filan yazdı" diyenlerin de ilki idi.

Medine'de Peygamberimiz aleyhisselâma inen vahiyleri Peygamberimiz aleyhisselâmın huzurunda ilk defa yazmaya başlayan Müslüman da Übeyy b. Ka'b idi. 283

Übeyy b. Ka'b bulunmadığı zaman, Zeyd b. Sabit yazardı. 284

Zeyd b. Sabit vahiyleri imlada üstaddı. 285

Kendisinin vahiyden başka yazılacak yazıları yazdığı da olurdu. 286

Peygamberimiz aleyhisselâm nazil olan âyetlerin hangi sûreye ve onun neresine konulacağını da yazıcıya bildirirdi. 287

Bu da, Peygamberimiz aleyhisselâma Cebrail aleyhisselâm tarafından bildirilmiş bulunurdu.

Nitekim, Peygamberimiz aleyhisselâm:

" Bana Cebrail (aleyhisselâm) geldi. Şu İnnallâhe ye'muru bil'adli... ' âyetini şu sûrenin şurasına koymamı bana emretti" buyurmuştur. 288

Zeyd b. Sabit der ki:

" Vahyi Resûlullah aleyhisselâmın huzurunda yazardım.

Yazıp bitirdiğim zaman:

'Yazdığını oku! ' buyururdu.

Eğer ondan yazılmayan birşey kalmışsa eklettirir, fazla birşey olmuşsa çıkarttırırdı. 289

Bana:

'Ey Zeyd! Sen Yahudilerin yazısını benim için öğren!

Ben, vallahi, bana ait yazılar hakkında Yahudilere hiç emniyet edemem, güvenemem! ' buyururdu.

Ben de, yanm ay geçmeden onu öğrendim ve hatta İbranice okuyup yazmakta maharet kazandım.

Yahudilere birşey yazacağı zaman, onu, Resûlullah aleyhisselâm için ben yazardım. 290

Resûlullah aleyhisselâm bana:

'Sen Süryanice'yi de güzelce yazabilir misin? Bana Süryanice yazılar geliyor' buyurdu.

Ben:

'Hayır! Süryanice yazmasını bilmem! ' dedim.

Resûlullah aleyhisselâm:

'Sen onu da öğren! ' buyurdu.

On yedi günde de, onu öğrendim..." 291

Bunun üzerine, Zeyd b. Sabit, Peygamberimiz aleyhisselâma gelen Süryanice yazılan da okurdu. 292

Vahiy yazılırken, kağıt yerine, kürek kemikleri, 293 yassı hurma dalları, beyaz ve yassı taşlar, 294 yazı yazmaya elverişli bez ve hırka parçaları... gibi şeyler kullanılırdı. 295

7. Zübeyr b. Avvam,

8. Halid b. Saîd,

9. Eban b. Saîd, 296

Halid b. Saîd, Besmele'yi ilk yazan zât idi. 297

Peygamberimiz aleyhisselâm şahıslarla ilgili yazılarından bazılarını ona yazdırmiştir. 298

10. Hanzaletü'l-Üseydî,

11. Alâ b. Hadramî,

12. Halid b. Velid,

13. Abdullah b. Revâha,

14. Muhammed b. Mesleme,

15. Abdullah b. Sa'd,

16. Abdullah b. Übeyy b. Selûl,

17. Mugîre b. Şube,

18. Amr b. Âs,

19. Muaviye b. Ebu Süfyan,

20. Cüheym b. Salt,

21. Muaykıb b. Ebi Fâtıma,

22. Şurahbil b. Hasene, 299

23. Abdullah b. Zeyd, 300

24. Erkam b. Ebi'l-Erkam, 301

25. Ukbe, 302

26. Alâ b. Ukbe. 303

27. Sabit b. Kays b. Şemmas, 304

28. Talha b. Ubeydullah,

29. Yezid b. Ebu Süfyan,

30. Ebu Eyyub Halid b. Zeyd el-Ensârî,

31. Büreyde b. Husayb,

32. Husayn b. Numeyr,

33. Ebu Seleme el-Mahzumî,

34. Abdullah b. Abdulesed,

35. Huvaytıb b. Abduluzzâ,

36. Ebu Süfyan b. Harb,

37. Hâtıb b. Amr. 305

38. Abdullah b. Erkam,

Peygamberimiz aleyhisselâmın annesi Hazret-i Âmine, Abdullah'ın babası Erkam'ın halası idi. 306

Peygamberimiz aleyhisselâma bir yazı geldiği ve:

" Buna, benim tarafımdan, kim cevap yazar?" diye sorduğu zaman, mecliste Hazret-i Ömer gibi zâtlar bulunduğu halde, Abdullah b. Erkam:

" Ben! " derdi.

Peygamberimiz aleyhisselâm da onayazdınr, mühürletirdi.

Kendisi güvenilir bir zât olduğu için, Peygamberimiz aleyhisselâm, hükümdarlardan gelen yazıları yanında saklamasını da ona emrederdi.

Abdullah b. Erkam, Peygamberimiz aleyhisselâmdan sonra, Hazret-i Ebu Bekir'in ve Hazret-i Ömer'in de yazılarını yazardı. 307

Hazret-i Ömer onu Beytülmâl (Hazine) Bakanlığına da tayin etmişti.

" Ben Allah'a karşı Abdullah b. Erkam'dan daha haşyetli, daha korkulu ve saygılı bir kimse görmedim! " der;

Kendisine de:

" Eğer senin geçmiş kavimlerde bir benzerin olsaydı, ben hiçbirini sana tercih etmezdim! " derdi.

Hazret-i Osman da, Abdullah b. Erkam'ı Beytülmâl (Hazine) Bakanlığına otuz bin, diğer rivayete göre yıllık üçyüz bin dirhem tahsisatla tayin etmişse de, Abdullah b. Erkam kabul etmemiş;

" Ben bu vazifeyi Allah için yaptım. Benim ecrim de Allah'a düşer! " demiştir. 308

-------------------------------------

276. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 1, s. 263-264.

277. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 69, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 62, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 315, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 5, s. 339, Kastalânî, Mevâhibu'l-ledünniye, c. 1, s. 284, 285.

278. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 6, s. 250, Muhibbut-Taberî, Rıyâdu'n-nadrâ, c. 2, s. 129.

279. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 69, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 62.

280. İbn İshak. İbn Hişam, c. 3, s. 331, Vâkıdî, c. 2, s. 610, Abdurrenak, c. 5, s. 337, Ahmed b. Hanbel, c. 4, s. 325, Buhârî, c. 3, s. 181.

281. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 267, 268, 272.

282. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 274, 285.

283. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 68, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 62

284. Taberî, Târih, c. 3, s. 182, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 68, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 62, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 5, s. 340.

285. Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 1, s. 349.

286. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 3, s. 865.

287. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 1, s. 57, Ebu Dâvud, Sünen, c. 1, s. 208, 209, Hâkim, Müstedrek, c. 2, s. 330, Beyhakî, Sünenü'l-kübrâ, c. 2, s. 42.

288. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 4, s. 218, Ebu'l-Fidâ, Tefsîr, c. 2, s. 583, Heysemî, Mecmau'z-zevâid. c. 7, s. 48, 49, Suyûtî, Dürru'l-mensûr, c. 4, s. 128.

289. Sehâvî, Irâkî EIfiyye şerhi Fethu'l-muğîs, c. 2, s. 165.

290. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 186.

291. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 182, Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 2, s. 307.

292. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 2, s. 538.

293. Buhârî, Sahih, c. 5, s. 210.

294. Buhârî, Sahih, c. 6, s. 98.

295. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 185, Buhârî, Sahih, c. 5, s. 210.

296. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 69, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 62.

297. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 2, s. 421.

298. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 1, s. 265, 273, 274, 279, 284, 285.

299. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 69, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 62, 63.

300. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 266, 267.

301. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 268, 269, 274.

302. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 271.

303. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 271 - 273.

304. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 286.

305. İbn Seyyid, Uyünu'l-eser, c. 2, s. 315, 316.

306. İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 3, s. 172.

307. İbn Abdilberr, c. 3, s. 865-866, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 3, s. 173.

308. İbn Abdilberr, c. 3, s. 866, İbn Esîr, c. 3, s. 173, Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, c. 2, s. 344, 345.