Has'amlar, Enmar b. Nizar b. Maadd b. Adnan'ın oğlu Akyel (Has'am)'ın soyundan olup, birçok oymaklara ayrılmışlardı. 504

Has'amların kardeşleri Becîlelerle birlikte yurtlan, Yemen ve Hicaz'ın hac yollarından Tebâle'ye kadar uzanmakta idi. 505

Tebâle; Yemen yolunda ve Tihâme toprağındadır. 506

Has'amların Türebe yakınındaki Bîşe nahiyesinde bulunduklan rivayet edilir. 507

Türebe; Serat'tan başlayan, Necran'da biten bir vadidir. 508

Has'amlar, İslâm'ın fetih günleri sırasında etrafa dağılmışlar, kendilerinin bellibaşlı bir yurtları kalmamış, Bîşe ile Türebe arasına gelip konmuşlardı. 509

Peygamberimiz aleyhisselam; Hicretin 9. yılında Saferayında510 Kutbe b. Âmir'i yirmi kişilik askerî bir birliğin başına geçirip, Has'amlardan, Tebâle nahiyesinde bulunan bir kabileye gönderdi. 511

Peygamberimiz aleyhisselam; birlik kumandanı Kutbe b. Âmir'e gündüzleri gizlenip geceleri gitmelerini, yemeklerini de yürürken yemelerini, 512 Has'amlara baskın yapacakları zaman, birliğini her taraftan saldıracak biçimde ayırmasını emretti.

Mücahidler, binmek üzere yanlarına on deve alıp yola çıktılar. 513 Silahlarını gizlediler.

Yollarına devam ederek Fetak'ı (Fütuk'u) tuttular. Mesha' vadisine ulaştılar. 514

Fetak, Fütuk; Taifin bir karyesidir. 515

Mesha' da; Mekke ile Medine arasında, Taifin veya Mekke'nin büyük kasabalarındandır. 516

Mücahidler Mesha'da bir adam yakalayıp kendisini sorguya çekmek istedi iseler de, adam hiçbir şey söylemez, susarken, su başlarında konaklamış bulunan halka bağırmaya başlayınca, 517 kendisinin boynunu vurdular.

Su başındaki cemaatin uyumalarını beklediler.

Has'amlar uykuya daldıkları zaman, mücahidler birliklerini ayırdılar.

Her taraftan birden baskın yaptılar.

İki taraf arasında şiddetli çarpışma başladı.

Kutbe b. Âmir ve arkadaşları, kendileriyle çarpışan Has'am erkeklerinden öldürebildiklerini öldürdüler, kadınlan esir aldılar. İğtinam ettikleri deve ve davarları Medine'ye doğru sürdüler. 518

Has'amlar hemen derlenip toparlandılar, hayvanlarına atlayıp mücahidlerin ardlarına düştüler.

O sırada, Yüce Allah büyük bir sel gönderdi. 519

Gelen sel, Has'amlarla Müslümanların arasına gerildi. 520

Has'amlar Müslümanlara yetişmeye yol bulamadılar. 521 Seli bir türlü geçemediler. Mücahidler deve, davarı sürüp aldıkları esirlerle birlikte giderlerken, arkalarından bakakaldılar. 522

Ganimet mallarının beşte biri çıkarıldıktan sonra, kalanı mücahidler arasında bölüştürüldü.

Her birinin hissesine dörder deve düştü. Bir deve, on davara denk sayıldı. 523

Bunun üzerine, Has'amlardan, içlerinde As'as b. Zahr ve Enes b. Müdrik'in de bulunduğu bir heyet gelip:

" Biz, Allah'a ve Allah'ın Resûlüne ve Allah'tan gelenlere iman ettik.

Sen bize bir yazı yaz da, o yazıda olanlara tâbi olalım! " diyerek Müslüman olduklarını açıkladılar. 524

Peygamberimiz aleyhisselam da, Has'amlardan, Bîşe çölünde oturanlardan isteyerek yahut istemeyerek Müslüman olanlar hakkında yazdırdığı yazıda, kendilerinin Cahiliye devrinde işlemiş oldukları cinayetlerin kaldırıldığını, her yıl ne gibi mahsullerden ne nisbette zekat ödenmesi gerektiğini bildirdi. 525

-------------------------------------

504. İbn Hazm, Cemhere, s. 390-391.

505. Kalkaşandî, Nihâyetü'l-eneb, s. 172.

506. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 2, s. 9.

507. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 162, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 120.

508. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 2, s. 21.

509. Yâkût, c. 2, s. 21, Kalkaşandî, s. 172.

510. İbn Sa'd, c. 2, s. 162, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 380, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 218.

511. Vâkıdî. Megâzî, c. 3, s. 981, İbn Sa'd, c. 2, s. 162, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 206, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 226.

512. Vâkıdî, Megâzî, c. 3, s. 981.

513. Vâkıdî, c. 3, s. 981, İbn Sad, c. 2, s. 162, İbn Seyyid, c. 2, s. 206, İbn Kayyım, c. 2, s. 226.

514. Vâkıdî, Megâzı, c. 3, s. 981.

515. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 4, s. 235.

516. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 4, s. 125.

517. Vâkıdî, c. 3, s. 981, İbn Sa'd, c. 2, s. 162, İbn Seyyid, c. 2, s. 206, İbn Kayyım, c. 2, s. 226.

518. İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 162, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 206, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 226, Kastalânî, Mevahibü’l-Ledünniye, c. 1, s. 218-219, Diyarbekrî, Târihu’l -Hamîs, c. 2, s. 120.

519. İbn Seyyid, Uyun, c. 2, s. 206, İbn Kayyım, Zâd, c. 2, s. 226.

520. İbn Sa'd, c. 2, s. 162, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 380, İbn Seyyid, c. 2, s. 206.

521. İbn Sa'd, c. 2, s. 162, İbn Seyyid, c. 2, s. 206, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 3, s. 221.

522. İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 226.

523. İbn Sa'd, c. 2, s. 162, İbn Seyyid, c. 2, s. 206, Kastalânî, c. 1 , s. 219, Diyarbekrî, c. 2, s. 120.

524. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 348.

525. İbn Sa'd, Tabakât, c. 1, s. 286.